Thay đổi tư duy để bắt đầu thành công

Hãy tưởng tượng bạn vừa hoàn thành một dự án công việc, nhưng sếp bạn bảo rằng bạn không chuyển giao thông tin đúng cách mà ông ta muốn, và ông ta yêu cầu bạn làm lại.

Đối với một số người, đây có thể là nguyên nhân của sự xuống dốc trong công việc, nhưng bạn lại vượt qua nó dễ dàng. Bạn trở về bàn làm việc, tóm tắt những gì sếp vừa nói và quan sát dự án của mình. Thay vì ngồi đấy mở tiệc buồn bã, thì bạn tận tụy cải thiện chất lượng công việc. 

Một đồng nghiệp đã đứng bên cạnh khi bạn đang dọn dẹp bàn làm việc của mình và nói: “Chúng ta không thể nào giỏi tất cả mọi thứ được”. Công việc này có thể không thuộc lĩnh vực mà bạn thành thạo. Bạn nên lựa chọn những việc đúng với thế mạnh của bản thân và để những người giỏi giang hơn trong lĩnh vực này lo liệu chúng.

Đồng nghiệp của bạn có lẽ đang cố khiến bạn cảm thấy tốt hơn, nhưng cô ấy cũng khiến bạn phải đắn đo: “Làm sao mình có thể trở nên tốt hơn nếu không thử những điều mới lạ? Chẳng lẽ tài năng của chúng ta đều sinh ra đã có à?”

Vậy làm sao để thay đổi tư duy tiêu cực đó?

Có những người tạo dựng cuộc sống theo cách mà họ thích, và có những người cho rằng cuộc đời đã sắp đặt sẵn đối với họ. Sự khác nhau nho nhỏ trong quan điểm này có ảnh hưởng rất lớn đến cách mà bạn sống cuộc đời của mình.

​​​​Những người lao động để xây dựng cuộc sống mà họ muốn sẽ tạo dựng cơ hội để thúc đẩy bản thân về phía trước. Còn những người để yên cho cuộc sống tự diễn ra sẽ tự cho rằng mình là một nạn nhân, để rồi ngăn cản sự tiến bộ của chính họ. Sở hữu cho mình một tư duy đúng đắn chính là chìa khóa để vươn đến thành công.

Hãy nghĩ về khoảnh khắc lúc nãy, bạn có hai cách để tiếp nhận lời nhận xét đó từ sếp. Nếu bạn sở hữu tư duy phát triển, bạn sẽ không tự nhận lỗi về mình. Bạn sẽ dùng nó để phát triển, và bạn nửa tin nửa ngờ những lời nhận xét tiêu cực từ đồng nghiệp.

Mặt khác, người đồng nghiệp có vẻ tin rằng những người có năng lực vượt trội sẽ phải trải qua một khoảng thời gian khó khăn khi đối mặt với sự phê bình. Người đó khả năng cao sẽ chấp nhận bị đánh bại, và cảm thấy số phận của cô ấy đã vượt ra khỏi tầm kiểm soát. Nếu nhận lời nhận xét tương tự, cô ấy có thể sẽ chấp nhận thất bại.

Sự khác nhau giữa tư duy phát triển và tư duy cố định

Ban đầu có thể bạn sẽ chú ý đến những dạng người khác nhau, nhưng thật ra có nhiều điểm khó nhận ra ở phía sau. Carol S.Dweck phát triển thuyết tư duy để giải thích cách chúng ta nhận thức thế giới định hình thực tế như thế nào.^[2]

1. Tư duy cố định có thể ảnh hưởng xấu đến thành công của một người

Một người mang theo tư duy cố định sẽ lẩn tránh thử thách, từ bỏ trước khi nên từ bỏ, cho rằng nỗ lực là không đáng giá và không thể nào chấp nhận nổi việc bản thân bị nhận xét.

Những người có tư duy cố định có thể thành công, nhưng họ có xu hướng chạm đến giới hạn sớm hơn những người có tư duy phát triển. Họ luôn không đạt tới tiềm năng của mình bởi vì bản thân họ không muốn tự đặt mình vào thế bí. Họ sẽ nói hoặc nghĩ những thứ như, “Mình sẽ không bao giờ tốt được đến thế”, hoặc “Mình không giỏi chuyện đó, nên chắc mình sẽ nhờ ai đó làm thay”. “Mình chưa bao giờ làm được việc này, và chẳng thứ gì có thể khiến mình trở nên tốt hơn được”.

Khi ai đó với một tư duy cố định đối diện với thất bại, họ sẽ tự nhận lỗi về mình. Họ buộc chặt thành công với việc bản thân được nhìn nhận đến nỗi việc nghe những đánh giá mang tính xây dựng trở nên vô cùng khó khăn với họ. Trong tâm trí họ, “Mọi chuyện sẽ trở nên tốt hơn thôi” được dịch thành “Mình không đủ giỏi”. Họ khiến bản thân mình vô dụng, và điều đó ngăn cản họ đạt được thành tựu.

2. Một số người nghĩ rằng bạn sinh ra đã có sẵn tài năng, nhưng chỉ có một số mới biết bạn đã lao động chăm chỉ

Một trong những giáo lý chính về thuyết của Dweck chính là một số người tin rằng họ có tài năng bẩm sinh, trong khi một số người khác biết rằng kĩ năng có thể được phát triển.

Những người sở hữu tư duy phát triển sẽ cảm thấy hoàn toàn khác. Họ biết rằng họ luôn có khả năng học hỏi thêm những điều mới lạ. Khi bạn có một tư duy phát triển, bạn sẽ không lo lắng về việc thất bại vì bạn biết rằng lầm lỗi là một phần của sự học. Bạn biết rằng bạn luôn có thể thay đổi việc học hoặc rèn luyện nhiều hơn. 

Không phải những người có tư duy phát triển không thể cảm nhận sự chua chát khi thất bại, chỉ là thất bại rốt cục cũng không thể thay đổi họ.

Kinh nghiệm của bạn sẽ định hình tư duy  của bạn

Sự phát triển tư duy cố định và tư duy phát triển bắt đầu khi ta còn rất nhỏ. Khi giáo viên nói với một đứa trẻ rằng: “Con đã làm rất tốt, bởi vì con thông minh”, đứa trẻ không thể làm chủ chính thành công của nó. Không phải nỗ lực của nó mà là do khả năng bẩm sinh đã giúp nó thành công. Điều này dẫn đến một tư duy cố định.^[4]

Ngược lại, khi giáo viên nói rằng: “Con đã làm rất tốt việc của mình, là vì con đã rất cố gắng”, điều này sẽ tạo ra một hiệu ứng khác. Đứa trẻ nhìn nhận thành công là do những nỗ lực mà nó đã tạo ra.

Những người với tư duy cố định sẽ ảnh hưởng thế nào đến bạn?

Việc bị vây quanh bởi những tiêu cực của tư duy cố định có thể gây ra ảnh hưởng xấu đến bạn. Có thể bạn đã chú ý đến một hoặc nhiều hơn những dấu hiệu của tư duy cố định trong mối quan hệ hằng ngày của bạn với những người khác.

Khi người ta tin rằng họ chỉ là họ, điều này khiến họ trở nên sợ sệt sự mạo hiểm. Họ trốn tránh thử thách bởi vì cái giá của việc thất bại là quá cao.

Những người có tư duy cố định có xu hướng ghen tị khi thấy người khác tiến về phía trước trong cuộc sống bởi vì họ cảm thấy người đó chỉ đơn giản là được sinh ra ở vạch đích.Khi bạn bị mắc kẹt, điều cuối cùng bạn muốn là có ai đó cố gắng thay đổi mọi thứ giúp bạn. Đó là lí do tại sao những người có tư duy cố định thường làm ngơ những lời khuyên. Khi họ thực sự để tâm, thì nó có thể làm họ thấy bị tổn thương.

Những người có tư duy cố định không tin rằng bạn có thể tiến về phía trước nhờ việc lao động chăm chỉ. Do đó, họ có thể chế nhạo những người thực sự muốn cải thiện bản thân.

Đừng rơi vào bẫy của những người có tư duy cố định

Đối phó với những người mang theo tư duy cố định có lẽ sẽ khó khăn một chút. Trong một số trường hợp, bạn hoàn toàn có thể tự xóa đi sự tồn tại của bản thân khỏi tình huống khó xử ấy. Nếu bạn có một người bạn cố chấp, xấu xa, bạn có thể chọn cách kết thúc mối quan hệ đó. Nhưng không phải lúc nào bạn cũng có thể “đá văng” một người ra khỏi cuộc đời mình đâu.

Đồng nghiệp, gia đình và bạn thân của bạn có thể sở hữu tư duy cố định. Bạn có thể không nhất thiết phải sa thải đồng nghiệp, và bạn cũng có thể chọn cách không nói chuyện với gia đình, thế nhưng nhiều người trong chúng ta vẫn rất yêu gia đình và bạn bè của mình, bất chấp suy nghĩ sai trái của họ.

Thỉnh thoảng bạn vẫn phải đối diện với những người thiếu tư duy phát triển. Những cách sau đây có thể sẽ giúp bạn:

1. Khi bạn tranh cãi với họ, hãy bám chặt vào sự thật và tránh đưa ra những ý kiến mang tính cá nhân

Họ sẽ tự nhận lỗi về mình. Bảo vệ quan điểm của bạn với những điều thực tế sẽ giữ họ tỉnh táo hơn. Tránh nói, “Tôi nghĩ sẽ tốt hơn nếu…”. Bạn đang khẳng định ý kiến của mình và khiến nó mang hơi hướng cá nhân. Hãy xóa câu này khỏi lời phản hồi của bạn để tránh việc họ trở nên khó chịu. Kiềm chế cảm xúc cũng rất quan trọng. Họ có thể sẽ nản lòng khi bạn cố gắng khuyên bảo họ. Đừng quá xúc động và ăn miếng trả miếng với họ. Nói những gì bạn cần nói và rồi để họ yên với những suy nghĩ. Hãy cho họ thời gian để ngẫm nghĩ những điều bạn vừa nói. Nếu họ thấy bạn đúng, điều này có thể sẽ làm thay đổi suy nghĩ của họ.

2. Dừng việc cố gắng thay đổi họ

Bởi vì họ có một tư duy cố định, việc cố gắng thay đổi suy nghĩ của họ sẽ không hiệu quả. Họ chỉ lắng nghe chính bản thân mình, vì vậy sẽ tốt hơn nếu bạn đưa ra những lựa chọn an toàn với những sự việc thực tế mà chúng ta đã nhắc đến phía trên. Bạn phải khiến nó trở nên giống với ý kiến của họ, nếu không sẽ không mang lại hiệu quả.

3. Giữ vững quan điểm và theo đuổi mục tiêu

Biết bản thân nên làm những gì và tránh để tư duy của họ ảnh hưởng đến mình. Họ sẽ cố làm bạn chán nản bởi họ tin rằng việc thay đổi là bất khả thi. Bạn có một tư duy phát triển, điều này có nghĩa rằng bạn có thể nhìn nhận sự việc bằng cách mà người khác không thể. Hãy giữ vững mục tiêu. Bị vây quanh bởi những người không tin vào sức mạnh của việc lao động chăm chỉ có thể lấy đi động lực của bạn. Viết những mục tiêu của bạn ra sẽ giúp bạn đuổi chặt lấy nó.  

4. Hãy ở bên cạnh những người sở hữu tư duy phát triển

Bất cứ khi nào có thể, hãy tìm kiếm những người có cùng chung niềm tin về sự màu nhiệm của việc học tập và nỗ lực. Đừng lo lắng về việc nhóm của bạn sẽ trở nên cố chấp, nhỏ nhen. Những người có tư duy phát triển đương nhiên có thể mở ra những chủ đề bàn luận và chấp nhận bị phê bình. Bạn sẽ tiếp tục được cải thiện cùng họ.

Người ta có lẽ đã được nuôi nấng với tư duy cố định, hoặc họ có khả năng đã tự biến mình thành kẻ vô dụng khi còn đi học. Điều đó tùy vào việc bạn có thể nhận ra tư duy cố định hay không và phấn đấu không ngừng cho sự phát triển của chính bạn. Đừng trao cho bất cứ ai khả năng ngăn cản bạn đến với ước mơ của mình.